Saturday, March 10, 2012

محیط زیست و روش های عملی حفاظت آن

تهیه و ترتیب توسط سمیع الله صمیم و محمد مسعود نیکنام

اصطلاح محیط زیست ( Environment) به معنی دقیق آن یکی از واژه های بسیار پیچیده و کمتر شناخته شده در افغانستان است.
در لاتین محیط زیست (Environment) به معنای تمام اجسامی می باشد که اطراف ما را احاطه نموده است. اما معنای امروزاین واژه  آنگونه که در کتاب های اکولوژی آمده است، عبارت از یک پدیده پیچیده و درهم تنیده بوده که شامل محیط های اجتماعی، بیولوژیکی و فزیکی میباشد. محیط زیست به تکه های شبیه برش کیک تقسیم شده که برش زیرین را خاک (Lithosphere) برش میانه را کره حیات (Biosphere) و برش بالایی را قشر هوا (Atmosphere) و آن قسمت از خاک کره که توسط آب و یخ پوشیده شده بنام قسمت آبی (Hydrosphere) یاد میکنند. این برشها زنجیره پیچیده را با هم مرتبط میسازد  که هرگونه دستکاری غیرمعقول چه در ساختارو چه درترکیب آنها، تمام زنجیره ای باهم پیوست محیط زیست را پاره خواهد کرد که در بعضی موارد قابل ترمیم نیست، یا ترمیم آن به ده ها سال ضرورت دارد. به عنوان مثال، انواع حیوانات و نباتاتی که منقرض می شوند، دیکرهرگز پدیدارنخواهد گشت( مانند داینـاسور) ده سال برای رشد جنگل، پنجاه سال برای تجدید حیات چراگاه در مناطق خشک و در حدود یک هزارسال برای جایگزین خاک فرسایش شده زمان لازم دارد.

تعریف محیط زیست : علمیست که در باره اثرات محیط برروی موجودات زنده و اثرات موجودات زنده بر روی محیط و اثرات متقابل که موجودات زنده با همدیگر دارند بحث مینماید. یا به عباره دیگر تعاملات بین اجزای منابع طبیعی، انسانها، حیوانات، خواص فزیکی، فرهنگی، تزئینی  یا شرایط است که صحت و سلامت آنها را تحت تآثیر قرار میدهد. و یا اینکه همه فضا هایکه در آن ها موجود زنده یافت میشود وزندگی جریان دارد "محیط زیست" نامیده می شود و تعداد ی هم محیط زیست را مجموعه ای از عوامل طبیعی کره زمین، همچون هوا، آب، اتموسفیر،صخره، گیاهان وغیره، که انسان را احاطه میکنند خلاصه
میکند.
اهمیت محیط زیست : توجه به محیط زیست و اهمیت آن در زندگی امروز نسل بشر امر مهم بوده که نمی توان از آن به سادگی گذشت، یعنی به هر اندازه که توجه بیشتر به محیط زیست گردد باعث ایجاد یک محیط سالم عاری از بیماری های  مدهش میگردد بنا براین حفاظت از حیوانات، منابع طبیعی وغیره عواملیکه باعث برهم خوردن حالت طبیعی طبیعت میشود، مهم است.
میراث جنگ که افغانستان و مردم آن را درجریان 30 سال گذشته ، با آلام و مصائب مواجه ساخته، نه تنها جامعه و نهاد های کشور، بلکه محیط زیست آنرا نیز خساره مند ساخته است. اثرات عمده عبارت اند از، تخریب و استفاده مفرط منابع مهم ( جنگلات، تنوع بیولوژیکی، آب) که شرایط بی ثبات اجتماعی- اقتصادی و اثرات پر خطر طبیعی را بدتر میسازد، دسترسی اندک به منابع طبیعی ، عدم حاکمیت قانون،از هم پاشی سیستم های اداری عنعنوی ، آلودگی ناشی از مواد سوخت زهری راکت، نفت ریخته و ماین های زمینی که زمین و چراگاه های حیاتی را برای استفاده غیر محفوظ میسازد.
امروز تقریبآ 80 فیصد از جمعیت کشور، در دهات  زندگی میکنند این بخش جمعیت شدیدآ بالای منابع حاصلخیز اتکا دارند که در مقابل اثرات پدیده های محلی و جهانی ( مانند خشکسالی، حوادث طبیعی، تغییر اقلیم و گسترش دامن صحرا) وتخریب منابع طبیعی ناشی از فرسایش خاک وآلودگی هوا و آب، بشدت آسیب پذیر می باشد هجوم مهاجرین محیط زیستی و بیجاشدگان داخلی از اثرخشکسالی ها، حوادث طبیعی، تغییر اقلیم و گسترش دامن صحرا، میتواند فشار اضافی را بالای منابع طبیعی وارد نماید.
 پس تلاش برای حفظ محیط زیست و مبارزه با آلودگی ها، یکی از مسایل مهم و حیاتی همه افراد جامعه بوده تا با مسؤلیت پذیری درحفظ محیط زیست و کاهش آلودگی ها اقدامات جدی نمایند و درین زمینه اذهان مردم را نسبت به عواقب خطرناک آلودگی ها و فواید محیط زیست سالم روشن سازد تا هر فرد باعث تشویق و ترغیب دیگران درزمینه فوق گردد. 
درصورت عدم توجه جدی به حفظ محیط زیست در حقیقت امر تعداد زیاد وسایل معیشتی بنا به تخریب محیط زیست ناشی از جنگ، فقر، افزایش جمعیت و سایر شیوه های بقا، شدیدآ تحت تهدید قرارمیگیرد. فقدان منابع اساسی طبیعی مانند آب پاک یا چراگاه ها منجر به متلاشی شدن بیشتر وسایل معیشت دهات گردیده و تعداد کثیری از مردم را به مهاجرین محیط زیستی مبدل نموده و درنتیجه باعث افزایش فشار نفوس در مراکز شهری شده است. کاهش بنیاد های منابع طبیعی کشور اسیب پذیری را در برابر آفات طبیعی و قلت مواد خوراکی، افزایش داده است. (1)

اجزای محیط زیست:
  • اجزای فزیکی ( Physical component)
  • اجزای بیولوژیکی (Biological component)
  • اجزای اجتماعی  (Social component)
  • اجزای فزیکی :  شامل جیولوجی، توپوگرافی، خاک، منابع آب و هوا است.
اجزای اجتماعی محیط زیست: شامل ارزش های فرهنگی، مذهبی و عنعنات محلی میباشد.
اجزای بیولوژیکی محیط زیست :
Fauna: شامل کلیه حیوانات یک سر زمین میباشد.
Flora: شامل کلیه نباتات یک سر زمین میباشد.
Biodiversity: تنوع حیات
تنوع بین موجودات حیه تمام منابع، ایکوسیستم های خاکی، آبی یا تعاملات ایکالوژیکی بوده و شامل تنوع دربین انواع نباتات، اشجار و زنده جانها دربین ایکوسیستم ها میباشد.
Ecosystem: عبارت از مجموع فکتورهای بیالوژیکی، فزیکی و عمل متقابل آنها بالای یکدیگر میباشد.
منابع طبیعی: اجزای ایکوسیستم ها بشمول زمین، آب و اتموسفیر حاوی تمام نفوس، بخش های منابع وراثتی حیوانی، نباتی، موجودات حیه، منرالها، هایدروکاربن ها وسایراجسام غیر حیه واقع در آن میباشد.یا به عباره دیگر منابع طبیعی به مواد و موجوداتی زنده ئی گفته می شود که بطور طبیعی بوجود آمده و انسان در پیدایش آنها دخالتی نداشته اند و اگر بطور صحیح از آن ها بهره برداری شود، هیچ  وقت تمام نشده و یاغیر قابل استفاده نمیشوند، مانند انرژی آفتاب،خاک ، هوا، آب، جنگل،چراگاه و حیات وحش وغیره.
منابع طبیعی بصورت عموم بدوبخش تقسیم میگردد.
الف: منابع طبیعی قابل تجدید شامل منابع میگردد که قابلیت احیاء را داشته باشد و شامل جنگلات، چراگاه ها، حیات وحش وغیره
ب: منابع طبیعی غیرقابل تجدید شامل منابع میگردد که قابلیت احیاء را نداشته که شامل معادن، ذخایر نفت و گاز، ذغال سنگ وغیره میباشد.(1)
تاثیرات انسان بر محیط زیست : منابع زمینی از قبیل مساحت سطح زمینهای زراعتی، مقدارآب وهوای موجود در این کره محدود و فنا پذیر بوده و انسان قادر به تولید مصنوعی این قبیل نیاز های اساسی نمی باشد. متاسفانه انسان چه در شهر ها و چه در نواحی کشاورزی هرسه این عوامل را به طرز بی رویه ای تخریب یا به هدر میدهد.
براساس گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در سال 2001 ، تقریبآ تمامی عوامل تشکیل دهنده محیط زیست تحت تآثیر فعالیت های انسان قرار گرفته اند.
خاکها: مهمترین آثار فعالیت های انسان بر خاک عبارت اند از مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین های زراعتی می شوند. به طور کلی فرسایش خاک پدیده  ای طبیعی است که به وسیله عواملی چون باد، آبهای روان سطحی و تغییرات گرما انجام میگیرد. با این حال ، فعالیت های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین های زراعتی، محصولات تک زراعتی ( Monoculture)، چریدن بیش از حد حیوانات در مراتع (چراگاه ها) جنگل زدائی و بیابان زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و دز نهایت آلودگی آن می شوند. مسمومیت خاک می تواند در اثر افزایش نمک های خاک توسط ماشین آلات کشاورزی و یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه ها ایجاد شود. در این صورت خاک غیر حاصل خیز و حتی زهری برای برخی گیاهان می شود.
آبها : طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمتریی تاثیرات فعالیت های انسان بر روی آبها در سه مورد خلاصه  میشود: مصرف بیش از حدآب ، از بین رفتن منابع آب، و آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی.
امروزه تامین آب شیرین برای بعض کشورها یک بحران جدی محسوب می شود. براساس گزارش های این سازمان در سال 2001  در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال 2030 حدود 3.9 میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد، قابل توجه است  که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت نیز اوج خواهد گرفت. گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب در بعضی مناطق جهان نقش دارد.
کیفیت آبها نیز بحران دیگری است که برخی کشور ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آبها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کره زمین بسیار نگران کننده می باشد. آب های زیرزمینی و رودها و دریاچه ها منابع مهم تامین آب شیرین هستند که مستقیماآ در معرض آلودگی  توسط فعالیت های انسان قراردارند.


محیط زیست و مسؤلیت های افراد جامعه: نظر به عقیده وباور ما به اسلام واوامر خداوندی مکلف به نگهداری و حفاظت پاکی وصفایی هستیم چه پاکی نفس، محیط، خانه، مکتب، دفاتر و خلاصه محل که در آن ارتباط داریم و در امورات زندگی ما شریک است چه منابع طبیعی، آب،خاک، هوا و یا مسایل آسایشی و رهایشی که مربوط به محیط زیست ما می شود، هستیم. همانطوریکه پاکی و صفایی را نصف ایمان قرارداده است. شخص در نهایت امر، مسؤول اعمال خویش است، و در روز قیامت در مورد حیات اش که چگونه آنرا سپری نموده با وی محاسبه خواهد شد، و این علاوه بر مکلفیت های است که اولیای امور و ادارات مختلف اداری،شهرداری و محاکم قانونی، وی را به انجام آن مکلف نموده بودند. فلهذا ، حفاظت، و نگهداری، و انکشاف محیط زیست و منابع، یک مکلفیت و وجیبه دینی است که هرفرد مسلمان را به آن ملتزم میسازد. و این التزام بموجب مسؤولیت فردی در مورد حفاظت خود و مجتمع او در پیشگاه پروردگار (ج )میباشد. از نظر اسلام ، در استفاده از عناصر و منابع محیط زیستی، مانند آب، علفچر، آتش و سایر منابع انرژی، جنگلات ، ماهی و حیوانات بری، زمین زراعتی، هوا و روشنی آفتاب، حق مشترک تمام افراد مجتمع میباشد. استفاده از منابع فوق الذکر به دو شکل صورت گرفته میتواند، گاهی منابع به طور مستقیم استخراج و از آن استفاده میشود، و گاهی به طور غیر مستقیم، از طریق پروسس و استفاده از منتجات آن هر فرد جامعه تا وقتیکه مرتکب تجاوز نشود و باعث تعطیل حقوق سایر اعضای جامعه نگردد، حق دارد که از منبع مشترک به اندازه احتیاج خود استفاده نماید. درمقابل انتفاع از منابع مشترک، او مکلف است که مفیدیت اصلی را حفظ نماید، در صورتیکه او مرتکب اتلاف، فساد و یا تخریب گردد. این شخص محکوم  به جبران خساره میگردد، زیرا مرتکب تجاوز بالای حقوق تمام افراد جامعه گردیده است.
جهت انجام مسؤلیت های فوق ضرورت به تعلیمات محیطی و آگاهی عامه در بخش محیط زیست خصوصآ در شرایط احیای مجدد و انکشاف یک امر ضروری است . این پروگرام مفکوره ها و فعالیت های خاص را برای بخش های  مختلف محیط زیست به شمول نوعیت آب،آلودگی آب، آلودگی هوا، فرسایش خاک، نگهداری جنگل، استفاده مناسب از جنگلات و جلوگیری از قطع بی رویه جنگلات، احیای مجدد جنگلات ، فرش نباتی ،استفاده درست از چراگاه ها و یا در نظر گرفتن ظرفیت تولید نباتات و میزان استفاده از چراگاه، درکل  استفاده درست و دوامدار از منابع طبیعی، ، حفظ الصحه شخصی و اجتماعی ،با تدویر کنفرانسانها، ورکشاپها، چاپ و نشر پوستر ها و کتب تعلیمی و آموزشی محیط زیست یک امر ضروری بحساب میآید. درزمینه فوق نباید نقش رسانه ها و اطلاعات جمعی رانادیده گرفت زیرا رسانه ها در آگاهی بخشیدن مردم ، بخصوص مردم که از نعمت سواد بی بهره هستند و از ارزش های محیط زیستی آگاهی ندارند،رسانه ها برازنده ترین نقش را ایفا خواهد نمود تاموضوعات و مسایل محیط زیستی را به مردم رسانیده و در ترویج حفظ محیط زیست مردم را متوجه ساخته و آگاهی بخشد، تا مسؤلیت خود را در حفظ و نگهداری محیط زیست ادا نمایند و مردم نیز این فرهنگ را به نسل های آینده کشور انتقال دهند. تا از اضرار و مشکلات صحی که محیط ناسالم برای انسانها بار میآورد آگاه شوند و همچنان بدانند که محیط زیست سالم میتواند متضمن صحت اجتماع باشد، چون عوامل مختلف آلوده کننده در هوا ممکن است برسلامتی انسانها، نباتات، حیوانات وسایرموجودات اثر زیان آور داشته و موجب از بین رفتن آسایش وکاهش فعالیت های فزیکی در امور زندگی و دست آورد های صنعتی و اقتصادی و اجتماعی انسانها گردند. بنا براین توجه به سلامت انسان و ثروتهای طبیعی ومنابع انرژی  از مسؤلیت های هر فرد محسوب میگردد، زیرا با آگاهی و درک مسؤلیت های فردی و اجتماعی، محیط زیست سالم بوجود خواهد آمد.
عوامل اصلی تخریب و آلوده گی محیط زیست: چهار عامل اصلی تخریب و آلودگی محیط زیست به ترتیب تأثیرگذاری عبارتنداز 1- افزایش نفوس، 2- تخریب جنگل و نابودی پوشش نباتی، 3- مصرف انرژی، 4- افزایش درجه حرارت. و نتایج حاصل از چهار عامل اصلی تخریب محیط زیست نیز عبارتنداز: 1- آلودگی هوا، 2- آلودگی آب، 3- آلودگی خاک، 4- آلودگی صدا، 5- تخریب و فرسایش خاک، 6- پیدایش فقر و بیکاری، 7- بیماری و مرگ.
آلودگی چیست: آلودگی را میتوان به عنوان یک تغییر نامطلوب در خواص فزیکی، کیمیاوی و بیولوژیکی آب و هوای زمین تعریف کرد که باعث به خطر انداختن سلامت بقا و فعالیت های انسان و سایر موجودات زنده میشود. برعکس هوای پاک و صاف عاری از انواع مواد آلوده کننده سبب رشد و صحتمندی نسل های انسانی شده و جامعه سالم را ببار می آورد و همچنان در رشد و صحت مندی حیوانات و نباتات نقش اساسی را دارا می باشد.

آلودگی های محیط زیستی

عبارت اند از:
1. آلودگی هوا وخطرات صحی آن به انسانها
2. آلودگی آب و تاثیرات آن بالای محیط زیست
3. آلودگی صدا و ارتباط آ ن با صحت و انکشاف مغزی
4. آلودگی خاک و ارتباط آن به صحت انسانی و محیط زیست فزیکی
اول: آلودگی هوا: شاید آلودگی هوا درنزد عامه مردم صرف موجودیت گردوغبار را معنی دهد ولی نزد انجنیران مسلکی معنای وسیع تری را دربردارد. هوا را زمانی آلوده میدانند که درآن یک یا چندین مواد چون ذرات خاک، بخارات، گازات ،بوها، دودها، و مواد کیمیاوی به کمیت ها و مشخصاتی دریک زمانی موجود باشد که حیات انسانی، حیوانی و یا نباتی را تهدید نموده واستفاده نورمال از هوارا برهم میزند. و یا آلودگی هوا عبارت از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان که احتمال ایجاد اثرات نا مطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشند.
یا عبارت از احتراق نامکمل مواد سوخت بوده که گازات مضره را به قشر هوا وارد می سازد و نیز گازات مضره دیگری که بشکل طبیعی و مصنوعی وارد قشر یا طبقه هوا شده آن را آلوده می سازد. یا به عباره دیگر هرگونه تغییر در خصوصیت فزیکی، کیمیاوی در عناصر تشکیل دهنده هوا را، آلودگی هوا می گویند. یقینآ مواد آلوده کننده هوا بصورت ذرات معلق، رسوب کننده و انواع گاز ها میباشد که برای زندگی انسان، حیوانات و نباتات و حتی برای بعضی اشیا و مواد زیان آور می باشد. زنگهای خطری در مورد آلودگی هوا بوسیله مجمع های صنعتی درسراسر جهان بصدا درآمده است. سالانه درحدود 6000 میلیون تن گازکاربن دای اکساید از دودکش های شبکه های صنعتی دراتموسفیر آزاد میگردد. هرگاه این مقدار کاملآ درهواباقی بماند، درطی 150 سال مقدارآن دوبرابر خواهد شد. این پدیده که درمیان دانشمندان بنام اثر گلخانه (Greenhouse effect) معروف است. تعادل درجه حرارت هوارا برهم میزند. یعنی میزان درجه حرارت کره زمین نتایج وخیمی را دربر خواهد داشت. یخچالهای مناطق قطب شمال وجنوب و گرینلند (Greenland) ذوب خواهد شدو با ذوب این یخچالها به اندازه 60 متر به عمق اوقیانوس ها افزوده میشود. در نتیجه بالا آمدن سطح آب ابحار، درحدود 10 فیصد از خشکه زمین زیر آب میگردد. زمین های اروپای مرکزی و غربی ومناطق پرنفوس ساحلی چین و هندوستان زیرآب خواهد شد. سرزمین سکندیناویا (Scandinavian Lands) به جزیده تبدیل خواهد شد. منابع آبهای شیرین در حدود 3 فیصد کاهش میابد.



الف : عوامل طبیعی آلودگی هوا: عوامل طبیعی آلوده کننده هوا همراه با گرد وغبار، مقداری زیادی دود و گاز های مضر را وارد هوا موفان های ریگی موجب بالا رفتن غلظت ذرات معلق در هوا می شوند فعالیت آتش فشان ها موجب ورودگاز های آلوده کننده مانند سلفردای اکساید، هایدروسلفاید، میتان وغیره به هوا می شوند و همچنان آتش سوزی جنگلات ، دود ، هایدرو کاربن های ناسوخته، اکساید های نایتروجن و خاکستر را به هوا وارد میکند چشمه های آب معدنی با ایجاد گاز های سلفردار موجب آلودگی هوا می شوند و علاوتآ تخمیرمواد در طبیعت اگر بدون وجود هوا باشد گاز میتان و کاربن دای اکساید و اگر با وجود هوا باشد کاربن تولید میکند که سبب آلودگی هوا میگردد همچنان گرده های نباتی که در انسان حساسیت ایجاد مینماید نیز ازجمه آلوده کننده های هوا محسوب کرد.(1)
ب: عوامل مصنوعی آلودگی هوا: آلودگی های مصنوعی مولودپروسه های صنعتی، دستگاه های تولید انرژی یا ترانسپورتی و انفجارات مختلفه مواد منفلقه میباشد. تولید سمنت سبب انتشار گردسمنت، تولید سلفوریک اسید موجب انتشار گازهای گوگرد و مصرف سوخت های فوسیلی در آشپیزخانه ها ووسایل گرم کننده خانگی باعث افزایش آلودگی هوا میگردد.همچنان حمام ها، نانوائی ها، هوتل و رستورانت ها نسبت استفاده مواد سوخت فوسیلی  عامل آلودگی هوا میگردد.با آنهم مهمترین منبع آلودگی هوا در شهرهای بزرگ را وسایط نقلیه ماشینی مانند طیاره ها کشتی ها،انواع موتر ها و موتورسایکل ها  خصوصآ وسایط کهنه تشکیل میدهد. بطور کلی آلودگی هوا در درازمدت آثار وعوارض خودش را برروی انسان نشان میدهد. اگر شما به گذشته مروری داشته باشید، می بینید که در سال 1952 درشهر لندن بر اثر آلودگی هوا نزدیک به 4500 نفر کشته شدند و این عوارض بیشتر به صورت بیماری های قلبی و مشکلات تنفسی خودش را روی طبقه های حساس جامعه نشان میدهد. این گروه های حساس جامعه افراد مسن و کودکان هستند که این عوارض در طولانی مدت می تواند به صورت سرطان هم خودش رانشان بدهد. در روی کودکان چون طبقه  حساسی هستند یک ترکیب ساده مثل سرب می تواند باعث عقب ماندگی و کند ذهنی گردد.

  •      تصاعد گازات مضره مختلف که به اثر فعالیت ماشین آلات فابریکات تولید میگردد
  •      عراده جات ( بس ها،ریل ها،کشتی ها، لاری ها یا درمجموع وسایل ترانسپورتی بشمول طیاره ها وغیره)
  •      مواد محروقاتی معدنی که در خانه ها و هوتلها به پیمانه وسیع استعمال میگردد.
  •      مزارع برنج نیز یک مقدار زیاد گاز میتان را به هوا پخش می نماید.
  •      داش های خشت نیز یکمقدار زیاد گاز میتان را به هوا پخش می نماید.
  •      از فارم های مواشی و فارم های مرغداری یکمقدار زیاد گازات میتان و کاربن دای اکساید تصاعدو در ترکیب هوا      شامل می شود.
  •      ازدیاد جنراتور ها که سبب تولید آلودگی های بسیار خطرناک و متآثر کننده میگردد.
  •      افروختن هرنوع آتش خواه از مواد سوخت باشد و یا سوختاندن کثافات و جنگلات باعث آلودگی هوا میگردد.
  •      آلودگی هوا باعث آلودگی آب و خاک نیز میگردد
  •      کم شدن درختان و دیگر نباتات باعث آلودگی هوا میگردد
  •      تعفن که از مواد فضله انسانها و حیوانات بلند می شود باعث آلودگی هوا میگردد
  •      استعمال گاز طبیعی و لیک شدن شبکه گازات نیز باعث آلودگی هوا میگردد.


  •      گرم شدن جهان و بلند رفتن درجه حرارت.
  •      تغییرات اقلیمی و اثرات منفی آن بالای اجسام حیه
  •      بلند رفتن تآثیرات اثر گلخانه
  •      شیوع امراض سرطانی شش ها و طرق تنفسی
  •      تخریب سیستم میتابولیزم در حیوانات و نباتات
  •      تخریب آثار و آبدات تاریخی دراثر باران های تیزابی .
تأثیر آلودگی هوابالای انسان و محیط زیست : آلودگی هوانظربه تأثیرآن بالای انسان ومحیط زیست به چهار صنف تقسیم بندی میگردد.

  •      فوق العاده خطرناک( مانند بزاسپرین یا محصول احتراق موترها، اوزون، سیماب، سرب و امثال آن).
  •      خطرناک ( سلفر، هایدروجن،سلفر کاربن، بخارات، تیزاب نمکها و سلفر، هایدراید سلفر، اکساید نایتروجن  ..............)
  •      خطر متوسط ( مانند تیزاب بوریک ،کسیلین ، گردهای سیلسیم دار ،گرد الیاژ کروم، آهن وغیره)
  •      کم خطر ( مانند بخارات سپریت اتیلینی، اسیتون و بنزین، نفتالین وغیره)
آلودگی هوا علاوه براینکه تأثیرات پتالوجیکی  بالای انسان، حیوان و نبات وارد مینمایند انکشاف طبیعی آنها را نیز بطی میسازد، التهابات درچشم و امراض جهازتنفسی معمولآ از آلودگی های هوا بوجود میآیند درحالیکه علل دیگر نیزباعث ایجاد آنها میشود.همچنان امراض ناشی ازآلودگی ها اخیرآ اهمیت شان برای انسان روبه افزایش گذاشته است. که در اثر تماس با یک آلوده کننده محیطی خاص موارد بیماری تنگی نفس، برانشیت وانواع سرطانها بخصوص سرطان شش ها اضافه می شود.
درمواقع آلودگی هوا چه باید کرد؟ درروزهای بحرانی آلودگی هوا، حتی الامکان ازتردد درمحدوده های مرکزی وپرترافیک شهر اجتناب کنید. ازوسایل حمل و نقل عمومی درسفرهای روزانه بین شهری به عوض موتر های شخصی تان استفاده کنید. فعالیت یا بازی کودکان درمحیطهای بازرا محدود نمائید، و افراد مسن یا افراد که مبتلا به بیماریهای قلبی، شش، نفس تنگی و نا رسایی قلبی اند از بیرون آمدن ازخانه اجتناب نمایند.
ایجاد پارکها و فضای سبز درداخل و اطراف شهرها نه تنها زمینه تفریح و هواخوری را فراهم میسازد بلکه گردوغبار و حتی اشعه رادیو اکتیف هوارا جذب کرده و مانع خطر آن برای انسان میگردد. درختان باد های حامل گردوخاک را شانه کرده و هر جریب جنگل 14 تن گردو غبار را درخود رسوب میدهد. این موضوع برای شهر هرات که همیشه مورد تهاجم بادهای پرازگردوخاک قرار میگیرد حائز اهمیت میباشد. استفاده از سياست های تشويقی مانند تشکيل صندوق محيط زيست براي کمک به کاهش آلودگی هوا، استفاده از سياست های بازدارنده مانند برخورد با توليد و توزيع کنندگان حامل های انرژی با کيفيت پايين و برخورد با فابریکات تولیدی که استانداردهای زيست محيطی را رعايت نمی کنند، اشاره کرد.
دوم: آلودگی آب: آب در ذات خود پاک و بدون کثافات است ولی اگر به آن توجه نشود ملوث و آلوده گردیده و مزاحمت های را در جریان زندگی موجودات زنده  به وجود میاورد. مثلآ در بعضی کشور ها 80% بیماری های مردم ناشی از مصرف آبهای ملوث و آلوده بوده و یا اینکه بواسط آب انتقال میابد. فعالیت های مختلف بشر که برای رفاه و پیشرفت شان انجام میدهند مثلآ فاضلاب های خانگی، زراعتی و صنعتی از جمله آلوده کننده های آبهای شیرین بحساب میآید. همچنان نفت  آلوده کننده های دریا ها و بحر بشمار رفته و نسبت انتشارسریع شان مرگ را بار میآورند. همچنان زباله های که به محل زیستگاه های ساحلی ریختانده و یا تخلیه میشود ممکن است صدها سال باقی بمانند که از آن جمله خریطه های پلاستیک و مواد پلاستیکی از جمله زباله های غیر قابل تجزیه اند  که وارد آب های دریاها، نهرها و جویبار ها می شود و حیوانات آبی بعد از تغذیه مری آنها مسدود شده و منجر به مرگ آنها میگردد.زباله های کشتی ها و زباله های اتمی دارای مواد زهری هستند که وارد دریا ها و ابحار می شوند، ماهیان و حیوانات آبی را مسموم می سازند. قرار تحقیقات که انجام شده سالانه بیش از ده میلیون تن مواد زاید از قبیل نمک، مواد کیمیاوی زهری، فضلاب، نفت و مواد رادیو اکتیف به ابحارجهان اضافه میگردد. که آلودگی آبها موجب نابودی موجودات حیه در محل ورود آلودگی ها گردد و یا سبب تغییرات خواص فزیکی و کیمیاوی محیط دریاها و نهرها گردد که این تغییرات محیط زندگی موجودات حیه مفیده را نا مساعد و خطرناک می سازد.
آلودگی های آب ها همچنین موجب بارش های اسیدی می گردد که برای محیط زیست سمی می باشند. آلودگی توسط هایدروکاربن ها ( همچون نفت) ، پلی کلروبی فنیل ها ( که زهری و سرطان زا هستند) و سایر مواد کیمیاوی چون انواع دواها، مواد شوینده ....نیز مثال های دیگری از آلودگی کیمیاوی آبها هستند. مشکل بزرگی آلودگی آبها فعلآ درکشورما عبارت از عدم آگاهی و دانایی مردم ازاهمیت و ارزش همه جانبه و والای این نعمت وماده حیاتی است.

  •      آگاهی عامه در مورد اهمیت و ارزش حیاتی آب
  •      وضع قوانین در مورد آلودگی آب
  •      استفاده مناسب و به اندازه از آب در منازل مسکونی خصوصآ در اوقات لباس و ظرف شوئی و یا موارد دیگر که سبب ضیاع آب گردد.
  •      استفاده ازکودهای طبیعی در بخش زراعت
  •      از صابون های که دارای مقدار کم فاسفیت باشد استفاده گردد یا آب آلوده نگردد.
  •      درصورت ضرورت استفاده مقدار مناسب ادویه جات ضد آفات.
  •      درساحات تفریحی آبی مانند جهیل ها دریاها و نهرها کوشش کنیم که آب را آلوده نسازیم.
  •      از ورود آب گندیده کارخانجات و فابریکات در آب دریا ها و نهرها جلوگیری گردد.
  •      از شستشوی عراده جات در دریا ها، نهرها  و آبهای جاری جلوگیری شود.
  •      از آلوده ساختن آبهای زیر زمینی جلوگیری گردد.
  •      بیت الخلا ها باید به فاصله مناسب از چاه ها دور اعمار گردد.
  •      اعمار چاه های سپتیک غیر قابل جذب.
  •      ایجاد سیستم کانالیزاسیون در شهر ها.
  •      ایجاد سیستم تصفیه فاضلاب شهری و صنعتی.

حد اقل برای دفع کثافات و فضولات بهر شکل که انجام می شود باید مواد هفت گانه ذیل در آن مراعات گردد:

  •      سطح زمین آلوده نشود.
  •      آبهای زیر زمینی آلوده نشود.
  •      آبهای سطحی آلوده نشود.
  •      درمعرض استفاده حیوانات و حشرات و پرازیت ها قرار نگیرد.
  •      مواد فاضله انسانی بصورت تازه بحیث کود استفاده  نشود.
  •      دور نمودن به موقع فضلات انسانی و حیوانی از محل زیست تا بوی و منظره بد تولید نکند.
  •      فاصله بین منابع آب و سیستم دفع کثافات حد اقل 15 متر درنظر گرفته شود تا سبب آلوده شدن آبهای آشامیدنی نگردد.



سوم: آلوده گی خاک: خطرآلودگی خاک کمترازخطرآلودگی هوا نیست اما ازآنجایی که این آلودگی ملموس نیست کمتر به آن توجه میشود.آلودگی خاک تنها پایتخت کشوررا تهدید نمیکند بلکه بسیاری ازشهرهای کشور ما اینک درمعرض این خطر قراردارد. آلودگی خاک باعث ازبین رفتن پوشش نباتی و کاهش رشد و نمو نباتات و درنهایت منجر به فرسایش خاک و بیابان زایی میشود. درحال حاضردرکشورهای اروپایی برای جلوگیری ازآلودگی خاک عامل بازدارنده ای با عنوان "قانون خاک" وجود دارد که موجب شده تا حد زیادی ازافزایش آلودگی های خاک جلوگیری شود.
عناصر موجود مانند نایتروجن، فاسفورس برای تقویت خاک زراعت لازم است اما افزایش میزان آنها در اثر استفاده زیاد و غیر مناسب کودها خاصتآ کودهای کیمیاوی، موجب آلودگی خاک و آب گردیده است آلودگی خاک از طریق آبهای سطحی و زیر زمینی از طریق زنجیر غذایی وارد بدن انسان گردیده، که امروز بیماری ها و مشکلات زیادی را برای بشر ایجاد نموده است بطور کلی توسعه زراعت و صنعت ناشی از افزایش نفوس از عوامل تخریب خاک بشمار میرود. همچنان زباله ها یکی از مهم ترین منابع آلودگی خاکها محسوب میشود. زباله ها میتوانند بداخل زمین نفوذ کنند و منابع آبی را نیزآلوده کنند. این درحالی است که همه کشورهای پیشرفته زباله ها را طلای کثیف می نامند. مقاومت وپایداری عناصرسنگین درخاک نسبت به سایر آلوده کننده ها بسیارطولانی بوده وآلودگی خاک توسط فلزات سنگین تقریبأ دائمی است . فلزات سنگین شامل سرب، کادمیوم، نقره و سیماب هستند که اثرات زیانبار آنها برموجودات زنده ثابت شده است و بارها موجب حوادث زیست محیطی شده اند. بعضی ازاین اثرات زیانبار فلزات سنگین شامل موارد زیراست: اختلال فعالیت های بیولوژیک خاک، اثرات سمی بر نباتات و اثرات زیانبار بر انسان دراثر ورود مواد به زنجیره غذایی.
مسمومیت خاک میتواند در اثرافزایش نمک های خاک توسط ماشین آلات کشاوری و یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه ها ایجاد شود. دراین صورت خاک غیر حاصل خیز و حتی زهری برای برخی گیاهان می شود.


  •      ازبین رفتن مایکروارگانیزم های مفید درخاک
  •      کاهش در محصولات زراعتی
  •      تخریب خاصیت طبیعی خاک
  •      عدم باروری و حاصل دهی دربعضی خاکها.



  •      آگاهی بخشیدن مردم در مورد ارزش و اهمیت خاک
  •      جمع آوری و جابجا سازی درست زباله ها و کثافات
  •      عدم استفاده بیش ازحد آفت کشها جهت کنترول آفات و امراض نباتی ، آفت کشها باید بصورت علمی آن بطور مثال ازادویه مناسب ، مقدارمناسب درزمان مناسب بکارگرفته شود.
  •      بکاربرد شیوه های تلفیقی جهت کنترول آفات و امراض نباتی.
  •      عدم جابجا سازی فاضلاب فابریکات صنعتی، معادن در ساحات هموار
  •      ترویج و تشویق دهاقین برای استفاده از کود های عضوی و کمپوست
  •      تصفیه فاضلاب های مختلف
  •      احیا و توسعه پوشش سبز یا نباتی .
  •      احداث جنگلات مصنوعی
  •      غرس نمودن نهالان و ساختن باد شکن ها از درختان.
عوامل تخریب خاک: بر همگان معلوم است که بشر برای بقای حیات خود باید تغذیه نمایند که این منبع غذایی را زراعت و تولیدات زراعتی تشکیل میدهد. که انسان هم ازین منابع یا تولیدات طبیعت استفاده می نموده مثلا میوه ونباتات را میخوردند و حیوانات را شکار میکردند و در کل تمام معیشت زندگی شانرا از منابع طبیعت مرفوع مینمودند. با پیشرفت های که امروزه درجهان بوجود آمده نفوس بشری نیز افزایش یافته است و بشر هم بیشتر و خوبتر در تلاش اند تا استفاده ممکنه را از طبیعت ببرند مثلآ با استفاده  اززراعت و گله داری به بهره کشی از زمین پرداخت ولی به نسبت نفوس موجوده آنزمان تاثیرقابل ملاحظه بالای زمین وارد نمی نمود اما با گذشت زمان و افزایش نفوس علاوه بر بهره کشی از زمین ومعادن زیر زمین، آلودگی خاک بوسیله مواد کیمیاوی بیشترشد از جمله فلزات سنگین، محصولات صنعت نفت، ترکیبات موجود در پاک کننده ها، پودر های لباس شویی، حشره کشها ، علف کشها، و رنگها وغیره زهریت زیادی در خاک بوجود آمد.
بگونه ای مثال وجود عناصر مانند نایتروجن، فاسفورس برای تقویت خاک زراعت لازم است اما افزایش میزان آنها در اثر استفاده زیاد وغیر مناسب کودها خاصتآ کودهای کیمیاوی، موجب آلودگی خاک و آب گردیده است و آلودگی خاک از طریق آبهای سطحی و زیرزمینی ازطریق زنجیرغذایی وارد بدن انسان ها گردیده، و سبب مشکلات و مریضی های زیادی گردیده است.
تاثیر زراعت بر خاک: ریشه نباتات در خاک موجب بازشدن کانالهای متعددی می شود که آب درآن خاک نفوذ یابد، مواد عضوی که دراثربقایای نباتی به خاک اضافه میشود خاک را بهبود می بخشد. چنین خاکی آب بیشتری را جذب میکند و درخود نگه میدارد.بطور کلی قابلیت نفوذ خک جنگلی در برابر آب، چهل برابر بیشتر از خاکهای دیگراست.اما با آنهم بعضی تأثیرات خود را دارد مثلآ با ازدیاد نفوس، زمین بیشتر تحت بذر قرار گرفته اما طبیعتآ  زمین های  قابل کشت محدود است زیرا بسیاری اززمین
های بکر وبایر، شوره زار و باتلاقی ، شیبهای تند تپه ها بطور طبیعی  قابل زرع نبوده و یا در بعضی موارد کشت کردن مشکل میباشد ( شیبهای تند تپه ها). به لحاظ موارد فوق بشر درتلاش استفاده بیشتر از زمین برآمد تا با کمک تکنالوژی جدید بتواند حاصل بیشتر را بدست آورند.  که تولید و استفاده از کودهای کیمیاوی و ادویه جات دفع آفات وامراض نباتی از عوامل موثر درتوسعه زراعت به شمار میرود. تجربه نشان میدهد که مصرف تولیدات فوق همیشه مفید نیست و گاهی ضرر آنها نیز متصور است، بطور کلی تمام فعالیت های زراعتی مانند قلبه کردن، آبیاری ، کنترول گیاهان هرزه ، استعمال کودهای کیمیاوی، مبارزه با آفات و امراض نباتی بر خاک تاثیر میگذارد. که میتوان جهت کاهش اثرات که از ناحیه فعالیت های زراعتی برخاک بوجود میآید با ایجاد اصلاح شیوه ها و طرز استفاده اززمین، ویا بکاربرد شیوه کنترول آفات و امراض نباتی چون بکاربرد شیوه های زراعتی، میخانیکی، بیولوژیکی  از جمله روش های طبیعی جلوگیری از آفات ، امراض و نباتات هرزه  میباشد که اثری مخربی برخاک و دیگر منابع محیط زیستی ندارند بگونه ای مثال درشیوه مبارزه زراعتی رعایت تناوب زراعتی ، استفاده از ورایتی های مقاوم به آفات و امراض، کشت نباتات به شکل قطار و آبیاری بموقع میباشد، زیرا رعایت نمودن تناوب زراعتی در مزارع سبب بلند رفتن مقدار حاصل در فی واحد زمین زراعتی گردیده در ضمن کاهش در جمعیت آفات نیز رونمامیگردد. زیرا هر آفتی به نوع از محصول نباتی تعلق دارد و یا به عباره دیگر میزبان و یا میزبانهای خاص دارند که در صورت عدم کشت در سال بعد نبات میزبان خود را ازدست داده یا مهاجرت میکنند و یا هم در اثر نبود مواد غذایی از بین میروند. درحقیقت استفاده ازشیوه های زراعتی ،میخانیکی ضرورت به آفت کشهای طبیعی را مرفوع میسازد.و یا در کنترول بیولوژیکی استفاده از دشمنان طبیعی مانند شکاری ها ، پرازیت ها و عاملین امراض نباتی میباشد که چانس استفاده از مواد کیمیاوی را کم ساخته ویا کاملآ مرفوع میسازد. خلاصه با استفاده از شیوه طبیعی میتوان اثرات منفی زراعت بر خاک را کاهش داد.
چهارم:آلودگي صوتي: آلودگی صوتی خطری است كه آسايش جسم و روان انسان‌ها را در شهرهای بزرگ در معرض تهديد جدی قرار داده است. تنوع طلبی در زندگی نوين امروز، انسان را در محيط شهری خويش با انواع و اقسام وسايل آزاردهنده‌ی گوش روبرو كرده است، و به عبارتی بهتر، پيشرفت صاعقه آسای ماشينيسم، خوی انطباق‌پذيری با وضعيت نابسامان امروز را از مردم ما گرفته است.
انسانها با تولید صوت با یکدیگرحرف میزنند ارتباط برقرار میکنند از از احساساتشان میگویند از کارها خواستها و.... اما امروزه تنها منبع تولید صدا محدود به حنجره آدمی نیست، درواقع این منابع آنقدر زیاد شده اند که صدای انسان در آنها گم است چه بسا که گاهی دراین هیاهو انسان خودرا نیز فراموش میکند و این همان چیزی است که به تعبیری از آن آلودگی صوتی یاد می شود. زیاد از آلودگی آب،هوا و خاک گفته ایم اما دو بحث آلودگی نوری و آلودگی صوتی بحث های فراموش شده ای آلودگی ها هستند بحثی برسر اقدامات انجام شده درزمینه ای آنها نیست، چرا که محیط زیست به طرز غیرقابل باوری مظلوم واقع شده است. منظور ما اطلاع رسانی های است که باید انجام شود. زیرا بی توجهی به این آلودگی  باعث اثرات مزمن برسلامت انسانها مصارف سنگینی برای صحت و سلامت جامعه خواهد داشت.
امروز آلودگي صوتي نسبت به ساير آلودگي ها در اولويت پائين‌تري قرار گرفته است، چرا كه خطرات بهداشتي ناشي از آن به سرعت قابل رؤيت نمي‌باشد؛ اما در عين حال نبايد از اين موضوع غافل شد كه در قرن اخير، بسياري از شهرهاي بزرگ با اين مسأله و عوارض ناشي از آن به عنوان يكي از معضلات زيست محيطي مواجهند؛ و از اين‌رو كنترل آن از امور مهمي است كه انديشه بسياري از برنامه‌ريزان شهري را به خود معطوف ساخته است.
مفهوم آلودگي صوتي و منابع مولد آن: به هرگونه صدایی ازهر منبعی که باعث ایجاد آزردگی درانسان شود آلودگی صوتی گفته میشود. واحد اندازه گیری صوت دسی بل است و مشخص کردن سطح آغاز این آلودگی بایک رقم به تنها یی میسرنیست چرا که بسته به مدت و زمان درمعرض آلودگی قرارگرفتن فاصله ازمنبع صوت- مداومت و حساسیت ها و توانایی های متفاوت افراد در تحمل آلودگی واکنش هاو .... تأثیر های متفاوتی میپذیرد. اما بطور اوسط قرار گرفتن درمعرض صدایی با شدت 85 دسی بل به گوش انسان صدمه جدی وارد میکند و قرارگیری بیش از2 دقیقه در معرض صدایی با شدت 109 دسی بل ممکن است به کری موقت انسان منجر شود. قرارگیری درمعرض دائمی صدا باعث کاهش قدرت شنوایی و کری خواهد شد درواقع علت بیشتر کری ها افزایش سن و پیری نیست بلکه مداومت قرارگیری در معرض سروصدامیباشد.
در تعريف ساده، آلودگي صوتي يا سرو صدا، امواج ناخواسته‌اي است كه تحت شرايط مكاني و زماني خاص، بر فعاليتهاي ارگانيسم‌هاي زنده به ويژه انسان تأثير گذاشته و ممكن است با ايجاد عوارض متعدد جسمي و روحي، آرامش و راحتي او را سلب کند. بطور كلي منابع مولد آلودگي صوتي، به دو دسته‌ي «ثابت» و «متحرك» تقسيم مي‌شوند؛ از جمله منابع ثابت مي‌توان به سيستم‌هاي خنك‌كننده، نيروگاههاي حرارتي، صنايع گوناگون، ساختمان‌هاي در دست احداث، مراكز تجاري و عمومي و... اشاره كرد و از جمله منابع متحرك، مي‌توان انواع وسايل حمل و نقل زميني، هوايي و دريايي را نام برد.
منابع آلودگی صدا: یکی ازمتداول ترین و مهم ترین منابع آلودگی صدا در محیط زیست شهری، صدای ناشی از وسایل نقلیه موترهای شخصی و وسایل نقلیه عمومی میباشد. که باگسترش جوامع انسانی و توسعه روزافزون علم وصنعت، افزایش جمعیت درمناطق مسکونی روزبه روز در حال رشد است و هر روزه بر معضلات آلودگی های صوتی میآفزایند.
منابع تولید صدا درشهرها به دودسته داخلی و خارجی قابل تفکیک اند:
منابع خارجی که مهمترین آنها عبارت اند از: کارخانجات، کارهای ساختمانی، صدا های ناشی ازسیستم تهویه منازل صدای ناشی ازحمل ونقل صدای موتورهواپیما، انواع موترها، تیپ یا رادیوی وسایل نقلیه، برکهای ناگهانی، تصادفات، صدای سلنسرها، صدای(آژیرخطر) امبولانس ها، دزد گیر، ساخت و ساز ماشین آلات صنعتی، موترهای باربری، موترسکلیت ها،کارگاه های پراگنده که درسطح شهر قرارگرفته درمکان های نامناسب و منابع خارجی که درمنازل تولید می شوند. آلودگی داخلی بسته بنوع زندگی و رفتارهای افراد عواملی  همچون صدای تلویزیون جاروبرقی ماشین لباس شویی و دیگر وسایل برقی مانند مخلوط کن (Mixer) و ماشین گوشت و سیستم های تهویه را دربرمیگیرد که همراه باصداکار میکنند.
به هرحال رفع آلودگی صوتی یکی ازمعیارهای شهرهای مدرن و توسعه یافته محسوب شده و بخشی از حقوق شهروندی هرانسانی محسوب میشود بطورکه سازمان صحی جهان (WHO) آلودگی صوتی را تهدیدی جدی برای سلامت انسان دانسته است که بدلیل تنوع منابع ( ترافیک، صنعت، محل کار وهمجواری) یکی ازگسترده ترین خطرات برای سلامت انسان بشمار میرود.
با توجه به محدودیت منابع مالی تصمیم گیری درزمینه کاهش آلودگی صوتی و پیوند آن با مشکلات حقوقی ، فرهنگی، فنی ، اجتماعی و حتی سیاسی که مانع عزم همگانی و برنامه ریزی جامع و منسجم برای آن میشود نیازبه اندیشه بیشتر دارد وپیش ازآن نیازمند فرهنگ سازی عمومی و اطلاع رسانی های مفید درین زمینه هستیم.

روش ها و عوامل کاهش دهنده آلوده گی صوتی در سطح شهرها:



  •      سعی شود ازایجاد واحد های مسکونی در مجاورت میدانهای هوایی جلوگیری شود
  •      ایجاد دیواره های صوتی دربزرگراه ها و معابر
  •      ضد صدا کردن ساختمانها و واحد های مسکونی
  •      دولایه کردن شیشه پنجره ها برای جلوگیری از نفوذ صدای بیرون بداخل ساختمان
  •      محدود ویا ممنوع کردن عبور موترهای باربری و وسایط نقلیه پرصدا، محدودیت سرعت، ممنوعیت هارن .
  •      ایجاد کمربند سبز ازدرختان و پوشش نباتی که به میزان 10 دسی بل ازشدت صوت میکاهد.
یکی از بهترین و ارزان ترین روش ها برای کاهش آلودگی صوتی است که علاوه بر کاهش آلودگی صوتی در تصفیه هوا و زیبایی شهر نیز سهم بسزایی دارد به هر حال آلودگی صوتی همانند فریاد خاموشی است که پنهانی درجامعه و محیط زیست ما درحال ریشه دواندن است.

کاهش آلودگی صوتی درمحل کار: درجه بلندی صدا را میتوان با یک ابزار مخصوص بنام صداسنج اندازه گیری کرد. این ابزار فشار امواج صوتی موجود درهوا را مشخص میکند. کم کردن ازمقدار قرارگیری در آلودگی صوتی به روشهای زیر امکان پذیر است:


  1.     تجهیزات را تبدیل کنید یا آنها را تنظیم نمائید
  2.     دستگاه پرصدارا در کم رفت وآمد ترین نقطه قرار دهید یا اتاقی که دستگاه درآن  است را با عایق صوتی بپوشانید.
  3.     سعی کنید قسمی برنامه ریزی کنید که درطول روز دربخشهای کم صداتر محل کارنیز حضور داشته باشید و تمام مدت درتعرض صدا نباشید.
  4.     ازلوازم شخصی حفاظتی مانند گوشی یا محافظ داخلی گوش استفاده کنید.


>قرار گیری درمعرض سروصدا را به حد اقل رسانید. درکنسرت ها، تالاهای سخنرانی و با میهمانی ها کنار بلند گوهاننشینید. چنانچه موسیقی دان میباشید، همیشه از حفاظ گوش استفاده کنید.
>حجم صدارا کاهش دهید. چنانچه از هدست ویا هدفن (گوشی) استفاده میکیند، ویا دریک فضای محبوس به موسیقی گوش میدهید (داخل موتر) حجم صدا را کاهش دهید. اگردوست شما که در90 سانتی متری شما ایستاده قادربه شنیدن صدای موسیقی ار هدست و یا هدفن شما میباشد، صدای موسیقی شما یقینأ بسیار بالاست.
>هنگام خرید لوازم منزل، اسباب بازی و وسایل برقی نوع کم سروصدا آنها را انتخاب کنید.
>درمکانهای پرسروصدا حتمأ ازبلاک های گوش و یا گوشی ها استفاده کنید.
>استفاده از پنجره های دوجداره، سقفها و دیوارهای اکوستیک ، پرده های قطور جلوی پنجره ها، پوشاندن کف یا فرش و یا قالین سروصدای داخل و خارج خانه را کاهش دهند.
>بی جهت هارن موتر را بصدا درنیاورید مگر در مواقع اضطراری.
>سروصدای حیوانات خانگی خودرا کنترول کنید.
>دیگران را نسبت به خطرات سروصدای بلند آگاه سازید.
>ماشین موتر، تهویه مطبوع و سایر لوازم برقی را دروضعیت مناسب نگهداری کنید و در صورت لزوم به تعمیر آنها  نپردازید.
     >هنگام گوش کردن به صدای موسیقی، تلویزیون و یا رادیو مراعات حال همسایگان خودرا نیز بکنید.
     >چنانچه در محیطهای پرسروصدا زندگی میکیند ویا مشغول به کار میباشید، بطورمرتب امتحان تست سنجش شنوایی را صورت دهید.
     >جای استفاده ازگوشی های هدفن ( آنهایی که درون کانال گوش قرار میگیرند) ازهدست استفاده کنید. (25)
آثار آلودگي صوتي بر انسان: مطالعات متعدد نشان داده است كه روبرو شدن با صداهاي ناهنجار، اثر زيان‌آور و مخاطره‌آميزي بر سلامت انسان دارد. نوع و ميزان واكنش انسانهايي كه در محيطهاي پر سر و صدا مشغول به كار بوده و يا در چنانچه فردی بطور مداوم طی 8 ساعت درمعرض سروصدای بالای70 دسی بل قرار گیرد، فشار خون وی تا 5-10 میلی مترسیماب (جیوه) افزایش میابد. همچنان بررسی ها نشان میدهد کارگرانی که صدای 125 دسی بل را تحمل مینایند شبها وقتی به خانه برمیگردد انگشتان آنها سبزرنگ بعد سفید میگردد که درنتیجه انقباض رگها و نارسایی درجریان خون عارض میگردد، که این ناراحتی به نام بیماری رینال یا انگشتان مرده معروف است.سروصدای زیاد باعث تولد نوزادان زودرس ، کم وزن و دارای نقص عضو میگردد چرا که تولید برخی هورمون های موثر در رشد جنین را در مادر دچار اختلال میسازد. استرس، اضطراب، سردرد،خستگی، زخم معده، سرچرخی، انقباضات عضلانی، اختلال در سیست گوارشی، افرایش کلسترول و تعداد گلوبولهای سفید خون، افزایش سرعت تنفس، دل درد، سوزش سردل ( ترش کردن)، تحریک رفتار های ضد اجتماعی، خشونت طلبی، پرخاشگری، زود رنجی، سوءهاضمه ، افسردگی ، اختلال در مکالمه، بی خوابی،رنگ پریدگی ، کاهش کمیت و کیفیت خواب از اثرات آلودگی صوتی بر انسان هستند. حال زندگي هستند، در طول شبانه‌روز و حتي از مكاني به مكان ديگرمتغيراست.
روش های کنترول آلودگی صوتیبا توجه به عوارض و پیأمد های نامطلوب آلودگی صوتی درمحیطهای طبیعی، اجتماعی و بویژه انسانی، ضرورت کنترول آن بطور جدی مطرح میگردد، از اینرو، به منظور مقابله با این مساله، روش های مختلفی وجود دارد که در ذیل به برخی ازآنها اشاره میشود.
>کاهش یا حذف سروصدا از منبع تولید، که به این منظور باید از تجهیزات و امکانات فنی و عملی بهره گرفت.
>جلوگیری ازانتقال سروصدا از منبع تولید، که به این منظور باید بین منبع مولد سروصدا و گیرنده آن سری ایجاد کرد، و یا باید منبع مولد سروصدا را به محلی مناسب انتقال داد.
>کنترول صدای ناشی ازوسایل نقلیه ماشینی، که به این منظور باید ازتوان دانش ترافیک وحمل ونقل شهری درمکان یابی تأسیسات و تجهیزات، هدایت سفرهای درون شهری، کنترول سرعت، کنترول فنی وسیله نقلیه و ... بهره گرفت.
>ایجاد فضا های سبز، ازطریق کاشت درختان و درختچه ها
>آموزش عمومی افراد جامعه، به منظور ارتقاء فرهنگ شهری واجتماعی نظیر ملاحظه دراستفاده از هارن موتر، کنترول صدای رادیو و تلویزیون وغیره.
آلودگی صوتی خطری است که آسایش جسم وروان انسانها را درشهرهای بزرگ درمعرض تهدید جدی قرار داده است. تنوع طلبی درزندگی  نوین امروز، انسان را درمحیط شهری خویش با انواع و اقسام وسایل آزاردهنده ی  گوش روبرو کرده است. میتوان برای کاهش خطرهای ناشی از آلودگی صدا در موارد مختلف و خاص از شیوه های زیر استفاده نمود(30)
>ساخت موانع صوتی درکنار سرکها و جاده ها. برخی ازین موانع باعث بازتابش امواج صوتی به سوی آسمان میگردند.
>کنترول سرعت موترها
>انتخاب پوشش مناسب سطح سواره رو( بهترین گزینه ها بتن،مخلوط بتن و اسفالت و لاستیک بازیافتی میباشد)
>ایجاد محدودیت درعبورو مرور وسایل نقلیه سنگین
>کشت انواع نباتی در کنارراه و جاده ها
>نصب تابلوهای ممنوعیت  دربرخی نقاط

شیوه های کاهش سروصدا درمیدانهای طیاره:

>طراحی ماشینهای جت کم سروصدا تر
>ایجاد محدودیت درپرواز ها ( ساعات پروازی)
>استفاده از عایق های صوتی دراماکن مسکونی اطراف میدانهای هوائی ( پنجره های دوجداره ودیواره اکوستیک )
>انتقال کارخانجات صنعتی به خارج شهرها
>استفاده ازکابین های اکوستیک ( محصورساختن ماشین آلات پرسروصدا).
>استفاده از لرزه گیرها برای کاهش ارتعاشات ماشین آلات
>استفاده ازپلاک گوش و گوشی توسط کارگران
>استفاده ازپنجره های قطور(ضخیم) و یا دوجداره
>طراحی اصولی ساختار بیرونی ساختمان
>استفاده ازمصالح پیش ساخته آکوستیک دردیوار ها و سقفها
>کشت درخت و بوته ها درمقابل ساختمان بمنظور جذب انرژی صوتی
>بناکردن ساختمان بدور ازمنبع آلودگی صوتی
>طراحی اتاق خواب و اتاق نشیمن بطوری که درفضا های ساکت تر و دورتر از منبع سروصدا قرار گیرند.

اثرات زباله ها

زباله و اهمیت آن : زباله : یعنی پس مانده و باقیمانده از تولید یا تغییر شکل چیزهای دیگر و نیز آنچه که قبلآ استفاده شده و دیگر به آن احتیاجی  نیست. یا اینکه کثافات و زباله ها در برگیرنده مواد اضافی جامد، نیمه جامد و مایع میباشد.
>کثافات جامد شامل، انواع کاغذ، پارچه های آهن و المونیم ، بوتل های شیشه ای، قوطیها نوشابه ها،قوطی های مواد خوراکی کانسرو، انواع پلاستیک، پارچه های آهنی ، مس وغیره می باشد.
>کثافات نیمه جامد عبارت است از بقایای میوه جات، سبزیجات، مواد خوراکی، وغیره مواد پوسیده شده می باشد.
>کثافات مایع که از مواد شوینده و پاک کننده منازل، هوتلها، فابریکات صنعتی وغیره تولید میگردد که دارای مواد کیمیاوی بوده تاثیرات سوء آن فوق العاده بالای خاک، آبهای پاک، هوا وصحت انسانی و حیوانی می باشد.
اضرار این نوع کثافات را میتوان بصورت خلاصه چنین نوشت :
>سبب آلودگی آب،خاک و هوا میگردد
>تجمع کثافات در هوای آزاد باعث بروز امراض مختلف بکتریایی و ویروسی در انسانها و حیوانات میگردد.
>کثافات سبب جلب حشرات و حیوانات موذی گردیده که به محیط زیست خیلی مضر است.
>ایجاد مشکلات برای زارعین که اکثرآ مواد پلاستیکی زباله به اثر باد ها و بارش های شدید به مزارع سرازیر می شود.
>موجودیت پلاستیک ها در آب که بعضی حیوانات آبزی از آن استفاده نموده و سبب مرگ آنها میگردد.
>     زباله های شفاخانه ها نه تنها سبب ایجاد مرض میگردد بلکه خیلی خطرناک میباشد.

 

زباله های صنعتی:

آلودگی ناشی ازصنایع منبع اصلی آلودگی است که دراثر فعالیتهای مصنوعی ایجاد میشود. درمیان صنایع نیروگاههای حرارتی،کارخانه های تولید مواد کیمیاوی، سمنت سازی، کاغذسازی، نساجی ،دباغی وغیره منابع اصلی آلودگی هوا هستند. بکارگیری روشهای مناسب کنترول آلودگی درکاهش آلودگی صنعتی کمک خواهد کرد.
این آلودگی درنتیجه تکثر صنایع و تأسیس فابریکات بوجود میآید. احتراق مواد سوخت از قبیل چوب، زغال سنگ و تیل و تصاعد گازات کاربن دای اکساید و کاربن مونواکساید که ازدوره ء انقلاب صنعتی باینطرف زیادت اختیار کرده است نه تنها با آلودگی های غیرصحی هوا افزوده بلکه درجهء حرارت طبقه هوای نزدیک بزمین را نیز به اندازه بالا برده است. بسیاری از ضایعات صنعتی به موجودات آبی زیان های جدی میرسانند. این ضایعات برای خنثی شدن مقدار زیادی ازاکسیجن محلول درآب را بمصرف رسانیده و موجب کاهش اکسیجن موردنیاز برای موجودات آبی میشود و آنها را تهدید به مرگ میکنند ازطرف دیگربسیاری ازاین ضایعات زهری بوده موجب مسمومیت موجودات آبی میشوند، مانند فلزات سنگین سرب، مس وغیره.  
زباله های صنعتی، مواد زاید ناشی از فعالیت های صنعتی هستند و معمولآ شامل فلزات، مواد پلاستیکی، مواد شیمیایی و بالاخره زباله های خاص و زباله های خطرناک هستند، که عمل جمع آوری، حمل ونقل و دفع آنها ضوابط خاص و مقررات بخصوصی را بخود اختصاص داده است.
روشهای دفع زباله: دربعضی ویا ممکن در اکثر کشور های جهان زباله ها در خاک دفن شده یا سوختانده می شوند وحتی گاه در طبیعت رها می شوند ، همه این راه ها برای محیط زیست بسیار خطرناک هستند و باعث فرسایش خاک، آلودگی هوا، زشت شدن مناظر طبیعی و همین طور نامناسب کردن محیط برای حیات وحش میشوند.
1- دفن زباله :
دفن یک امر حتمی و اجباری است و دفن صحی روشی مهندسی جهت دفن مواد اضافی جامد در زمین، برای ممانعت از آسیب زدن به محیط زیست میباشد.درین روش مواد های اضافی یا زایدات در لایه های به ضخامت مناسب پخش شده و فشرده می شوند و در آخر هر روزبا خاک پوشانیده می شوند. براساس تجارب بدست آمده از گذشته ، در کشور های پیشرفته و سایر جوامع، دفن صحی در زمین اغلب به عنوان اقتصادی ترین راه حل دراز مدت برای مشکل مواد اضافی جامد انتخاب شده است.   
اگرچه خاک مهمترین و گسترده ترین صافی فیزیکی، کیمیاوی و بیولوژیکی آبها، بازیافت کننده ضایعات ونیز دریافت کننده بسیاری ازمواد میباشد لیکن ظرفیت آن محدود بوده ممکن است بسیاری از مواد زهری و آلوده کننده های که بخاک افزوده میگردند از نظر تمرکزافزایش یافته و در نهایت بصورت تهدیدی جدی برای محیط زیست درآیند.عمده ترین مشکل محل دفن مواد زاید جامد شهری شیره نباتی و گازتولید شده دراثر تجزیه زباله های دارای ترکیبات عضوی میباشد. دراین بین مهم ترین عامل آلودگی آب در محل دفن مواد اضافی جامد،شیره نباتی((latex است که با داخل شدن به آبهای سطحی ویا زیرزمینی مخاطرات صحی و زیست محیطی برای انسان و حیوانات ایجاد میکند.
فواید:
->این روش موثر ترین روش دفع زباله است که درمقایسه با سایر روش های دفع به زمین کمتری نیاز دارد.
->خاکستر باقیمانده به علت عاری بودن ازمواد عضوی و بکتریا ها ازنظر صحی مخاطره آمیز نبوده و قابل دفن است.
->آب وهوا و تغییرات جوی تقریبأ تأثیر مهمی  در این روش ندارد.
->سوزاندن زباله  در دستگاه های زباله سوز منافع دیگر مانند استفاده از حرارت تولیدشده برای گرم کردن بایلرها و در نتیجه تولید انرژی مفیده دارد.
نواقص :
->این روش در مقایسه با سایر روش ها به سرمایه گذاری و مصارف اولیه بیشتری نیاز دارد.
->این روش ایجاد بو، دود و آلودگی هوا می نماید که عمومأ مورد اعتراض مردم است.
->به افراد فنی ومجرب برای استفاده و نگهداری ازدستگاه های زباله سوز نیاز است.
->مصارف نگهداری و تعمیرات دراین روش بیش از سایر روش های دفع زباله است.
->این روش برای دفع مواد اضافی خطرناک نظیر مواد رادیواکتیو و مواد قابل انفجار روش مناسبی نیست.
برای کاهش زباله ها چگونه مردم را آگاه سازیم:
-->کثافات باید در جای مناسب و معین آن جمع آوری گردد مانند محل که در بعضی جاها توسط شاروالی و یا موسسه های همکار ایجاد نموده است.
-->دروقت راه رفتن پوست میوه جات، پوش یا قطی و بوتل های که حاوی مواد خوراکی و نوشیدنی است در سرکها ، راه عام وکوچه ها رها نکنیم.
-->برای تنظیم زباله ها مردم، شاروالی و ناحیه مربوطه را مجبور بسازد تا برنامه را دردست اجراء گرفته و مردم نیز اعلام آمادگی و همکاری رانماید.
-->پروگرام پاک کاری باید قسمی عیار گردد تا زباله ها انبار نگردد و بهتر آن خواهد بود تا روزمره این کار انجام گیرد.
-->بیشتر از خریطه های کاغذی استفاده گردد تا خریطه های پلاستیکی.(1)

محیط زیست و مبارزه با آفات

چون نبات به حیث یک ماشین یا وسیله تولید کننده اوکسجن و در نتیجه تصفیه کننده هوای ماحول ما در محیط زیست عمل نموده لذا ما هم باید در زمینه حفظ و مراقبت آن کوشا باشیم.
بر علاوه این که ما از قطع کردن و قاچاق کردن آن جلوګیري میکنیم، ما باید در مورد صحت این موجود زنده نیز کوشا باشیم. و از طریق استعمال میتودهای مختلف آفات و امراض آنرا دفع نمائیم.
البته این عمل مراقبت و تداوی مان باید طور نباشد که خود تاثیر سؤ مستقیم بالای محیط زیست داشته باشد. یعنی چون در مراقبت صحی نباتات ما مجبور به استعمال طروق کنترول کیمیاوی میباشیم، و از طرف استعمال غلط و بیش از حد هر نوع ماده کیمیاوي برای محیط زیست کاملا مضر میباشد.
و یا ګفته میتوانیم که یکی از عوامل آلودګی محیط زیست در پهلوی سایر ګازات، دود های کارخانجات و موترها و تراکم نفوس مواد کیمیاوی هستند که برای کنترول آفات نباتی بکار میروند.
بانشر کتاب «بهار خاموش» توسط بیالوجست دریائی راشل کارسون امریکائی در سال ۱۹۶۲ اولین اقدام وسیع جنبش حفاظت محیط زیست بیان ګردیده و چنین آمده که با استعمال مواد کیمیاوی آسمان، دریاها وجهیل ها به بسیار شدت ملوث شده اند، جنګلات در حال ناپدید شدن اند، چراګاه ها به صحرا تبدیل میشوند و تنوع حیوانی و نباتی روبه کاهش میباشد و با نشر این کتاب استعمال آفت کش بیرنګ کیمیاوی دی دی تی منع قرار داده شد.
به هر حال لازم است برای کنترول آفات فضای سبز اعم از پارکها و باغها و درختان جاده ها و خیابان ها روشهای بی خطر و سود مند را جستوجو کرد، یکی از بهتری روشها برای رسیدن به این هدف روش مبارزه تلفیقی با آفات میباشد این روش آفات را به وسیله کم خطرترین روش کنترول میکند. این روش در واقع با توجه به نګرانی های ناشی از مصرف بیش از حد و نادرست مواد کیمیاوی و اثرات سوی آن به محیط زیست مورد توجه واقع شده است.
اصطلاح روش کنترول تلفیقی آفات بار اول در سال ۱۹۵۰ توسط متخصصان آفات نباتی بکار رفت. هدف این بود که مواد کیمیاوی در زمان مناسب و به اندازه بکار روند که حشرات مفیدی که هدف مبارزه نیستند آسیب کمتری ببینند. روش کنترول تلفیقی آفات را این ګونه تعریف کردند: کنترول آفات با تمام روشهای ممکن و سازګار به نحو که جمعیت آفات کاهش یابد.
برنامه کنترول تلفیقی شامل روش های مختلف برای کنترول جمعیت آفات روی دست میباشد به عنوان مثال به روش های زراعتی، بیولوژیکی، جنیتیکی، میخانیکی یا فزیکی فانونی و البته در نهایت کیمیاوی اشاره کرد باید توجه داشت که در کنترول تلفیقی، کنترول کیمیاوی به عنوان آخرین راه حل و در ترکیب با روشهای فوق الذکر بکار میرود.
-->روش زراعتی: این روش مستلزم انتخاب بهترین نبات برای محل کشت انتخابی، انتقال نبات به روش صحیح به محل مورد نظر میباشد. هنګام جابجا کردن مراقب بود که نبات زخمی نشود چرا که ایجاد زخم زمینه نفوذ آفات به نبات بیشتر ساخته و مصابیت  را ازدیاد میبخشد. در این روش توجه به نکات از قبیل استفاده از نباتات سازګار به اقلیم منطقه، کشت نبات در خاکهای حاصلخیز و دارای زهکشی مناسب، تغذیه نباتات در جلوګیری از حمله آفات مقاومت بیشتری دارند، حفظ نبات از تغیرات و نوسانات حرارت و رطوبت، جمع آوری و از بین بردن شاخچه و برګ های مصاب ریخته در پایین نبات با هدف کاهش منابع آلودګی.
-->روش بیولوژیکی: درین روش امکان استفاده از موجودات مفیده مانند شکاریها پرازیت ها، مایکروارګانیزم ها ی دیګر مانند بکتریا، ویروس، قارچها و نیماتودهای مصاب کننده حشرات پتوجن های نباتی فراهم میشود بطور مثال لاروای پروانه ها ممکن است هدف حمله زنبورها و یا منګسهای پرازیت قرار بګیرند و از بین بروند. عوامل میکروبی نیز در این روش مورد استفاده قرار میګیرد، به همین دلیل به این روش ګاهی کنترول میکروبی نیز ګفته میشود.
-->روش جنتیکی: یعنی استفاده از نباتات که بوسیله نسلګیری جنتیکی نسبت به آفات مقاوم شده باشد، این روش  کم بنام مقاومت میزبانی نیز شناخته میشود میتواند به عنوان یکی از روشهای مهم قابل اجرا مورد توجه مسوولان دفع آفات فظای سبز قرار ګیرد.
-->روش فزیکی: این روش شامل استفاده از دور کننده ها و انواع تلک ها است، تلکهای نوری و فرامونی بیشترین استفاده را دراین روش دارند.
-->روش قانونی: مسؤلان دولتی با اعمال قرانطین نباتی از ورود یا افزایش سرعت انتشار آفات جدید در یک منطقه جلوګیری میکنند. این کار بوسیله وضع و اجرای قوانین قرانطین نباتی انجام میګیرد روش قانونی نام دارد. درین روش کلیه محصولات نباتی در پوسته های قرانطین سرحدی دقیقا مورد معاینه قرار ګرفته و پس از اطمینان از سلامت اجازه ورود به یک کشور داده میشود.
روش کیمیاوی: با وجود همه طروق فوق الذکر اخرین چانس مبارزه با آفات باغداران  و دست اندر کاران این بخش زراعت استفاده از مواد کیمیاوی را مجبورا باید ترجیح بدهد. زیرا که مواد کیمیاوی در پهلوی اضرار خود در صورت استفاده درست و دقیق از شیوع سریع آفات و امراض به اسرع وقت جلوګیری بعمل می آورد با در نظر داشت نکات فوق در نهایت در صورت تکیمل تمام روشها هنوز هم آفات در حد یا نقطه خساره اقتصادی موجود باشد در همچو حالات جهت حفاظت ساحه سبز یا پوشش نباتی این طریقه سفارش شده میتواند.


  1.     کمیته ناروی برای افغانستان،1388،ص( 1-20).
  2.     ناصری، غلام نقشبند.1377. مبادی جنگلداری. انتشارات پوهنتون کابل . ص ص (1-16).
  3.       http://www.google.com/#hl=en&q=%D8%A2%D9%84%D9%...............
  4.       http://www.bazyab.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=23986&Itemid=43
  5.      http://wی کنند که البته این گازها خیلی خطرناک و کشنده نیستند، لاکن در شرایط طبیعی در مدت کوتاه  جذب می شوند  مثلآ باد و ط
  6. ww.farya.com/id/1075
  7.       http://www.dw-world.de/dw/article/0,,2509238,00.html
  8.      http://fa.wikipedia.org/wiki/محیطزیست
  9.       http://fa.wikipedia.org/wiki/زباله
  10.       محیط زیست افغانستان (پروگرام محیط زیست ملل متحد) 1387.
  11. علم و فن شماره دوم ۱۳۸۶ مجله علمی پوهنځی زراعت پوهنتون کابل، ص ص (۶۷-۶۸).





4 Comments:

At March 10, 2012 at 7:01 PM , Blogger Dr. Ghulam Muhammad BAHRAM said...

Very Nice Thanks

 
At March 10, 2012 at 7:09 PM , Blogger Mohammad Noor Elham said...

محترم صمیم او نیکنام !
لا بریاوې او کامیا بۍ مو له لوی څښتن تعالی څخه غواړم ، په واقعیت سره چې د ډیره په زړه پورې لیکنه مو کړې او د ژوند چاپیریال موضوع نن یوه نړیواله موضوع شوې چې د هر مجلس د سر عنوان بیانوی . په افغانستان کې هم باید تروسه هڅه وشی چې د خلکو زهنونوته د خپل ژوند چاپیریال په اړه تغیر ورکړل شی او دوی د چا پیر یال خوندی ساتلو ته

 
At March 10, 2012 at 7:13 PM , Blogger Samim said...

Your welcome Ustad

 
At March 10, 2012 at 7:16 PM , Blogger Samim said...

ډیره مننه الهام صاحب ستاسی له نیک نظره

 

Post a Comment

Subscribe to Post Comments [Atom]

<< Home